Wjeżdżając do Brzozowa od strony północnej już z daleka rzuca się w oczy majestatyczny kościół z dwiema wieżami zwieńczonymi miedzianymi hełmami. To późnobarokowa Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Starej Wsi, która od 1927 roku posiada godność bazyliki mniejszej. Do świątyni przylega duży budynek klasztorny. Z kronik wiadomo, że w II połowie XVII wieku tutejszy kościół był zbudowany z drewna. W 1698 roku wybudowano obecny i prawdopodobnie do niego przeniesiono wyposażenie starszej świątyni.

Na początku XVIII wieku biskup Aleksander Fredro sprowadził do Starej Wsi paulinów z Jasnej Góry, którzy podjęli się budowy nowej świątyni i klasztoru. W 1782 roku paulini opuszczają Starą Wieś, a kościół i klasztor obejmują w 1821 r. jezuici, którzy przekształcili klasztor w swoje kolegium i otworzyli w nim w 1822 roku nowicjat (zlikwidowany w 2016 roku). Są gospodarzami tego miejsca do dziś.

Tajne gimnazjum oraz liceum

Religijna, społeczna i kulturalna rola kolegium starowiejskiego była szczególnie widoczna w XIX i na początku XX wieku. W czasie okupacji działało w klasztorze tajne gimnazjum i liceum. Był to najbardziej prężny ośrodek konspiracyjnej oświaty na tych terenach.

Cudowny obraz

W ołtarzu głównym bazyliki znajduje się kopia cudownego obrazu przedstawiająca scenę Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP. Oryginał (namalowany na początku XVI wieku na deskach lipowych i jodłowych, ukoronowany w 1877 roku) spłonął w tajemniczych okolicznościach w 1968 roku. W 2006 roku Instytut Pamięci Narodowej oficjalnie potwierdził spalenie obrazu przez UB i zakwalifikował to wydarzenie jako zbrodnię komunistyczną. Sprawca podpalenia pozostał nieznany.

Przez stulecia do cudownego obrazu Matki Boskiej Starowiejskiej pielgrzymowali kardynałowie i biskupi. 10 września 1978 roku odbyły się obchody 100-lecia koronacji cudownego obrazu, a uroczystościom przewodniczył kardynał Karol Wojtyła, który miesiąc później został wybrany papieżem.

Więcej informacji w Wikipedii i na stronie Kolegium Ojców Jezuitów.

Muzeum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego

Muzeum założone przez o. Kazimierza Kucharskiego SJ w 1972 roku mieści się w domu parafialnym, w nowych pomieszczeniach, oraz w tzw. skarbcu. Zawiera bogate zbiory o działalności jezuitów, liczne eksponaty przyrodnicze, etnograficzne i kultowe z obszarów misji jezuickich w Afryce, Azji, Ameryce i Australii. Odrębną grupę stanowią wytwory kultury Ziemi Sanockiej oraz kopalnictwa naftowego w Starej Wsi.

W zbiorach muzeum znajdują się m.in. szczątki spalonego w 1968 roku cudownego obrazu Matki Boskiej Starowiejskiej, kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej z 1618 roku, pamiątki po arcybiskupie gnieźnieńskim i prymasie Polski Ignacym Raczyńskim SJ oraz pamiątki po jezuicie Władysławie Gurgaczu, kapelanie Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej (1948-1949).

Więcej informacji na stronie Muzeum.

Willa Jezuitów

Ok. 3 kilometry na zachód od kolegium, między Starą Wsią znajduje się tzw. Willa  z 1889 r. Budynek posiada elementy stylu szwajcarskiego, a zdaniem niektórych stanowi unikatowy obiekt z okresu poprzedzającego tzw. styl zakopiański. W  latach 1903- 1905 dobudowano kaplicę.

Willa otwarta jest dla osób szukających skupienia lub wypoczynku. Do dyspozycji jest dobrze wyposażona kuchnia, pokoje 1-, 4-, 8-osobowe dla około 60 osób, sala kominkowa, boisko do piłki nożnej i siatkówki.